Časopis za savremenu duhovnost, društvo i ljude
Berđajev: O (ne)slobodnoj ličnosti
BY SPRITUS MOVENS · 17. APRIL 2015.
Čovjek proživljava agoniju i hoće da zna ko je on, odakle je došao i kuda ide….
Ličnost je univerzum u individualno neponovljivom obliku. Ona je sjedinjenje univerzalno-beskonačnog i individualno-osobenog. U ovome se ogleda protivurječnost bića ličnosti…. Ličnost je nepromenjivost u promjeni, jedinstvo u mnogolikosti…..
Ličnost nije biološka kategorija ili psihološka kategorija, ali je kategorija etička i duhovna. Ona ne može biti poistovećena sa dušom. Ličnost ima stihijsko-nesvjesnu osnovu. Čovjek je u podsvjesti zaronjen u pobjesnjeli okean praživota, i samo je djelimično racionalizovan. Nužno je u čovjeku razlikovati dubinsko “JA” i površinsko “JA”. Površinsko “JA” čovjekovo, veoma socializovano, racionalizovano, civilizovano, nije ličnost u čovjeku, ono može da bude i unakaženje čovjekovog lika, zatvaranje njegove ličnosti. Čovjekova ličnost može da bude razbijena, čovjek može da ima mnogo likova i njegov pralik može da bude neulovljiv. Čovjek u životu često igra ulogu, ali dešava se da ne igra svoju ulogu….
Ličnost se suprostavlja svakoj determinaciji spolja, ona je determinacija iznutra. Ličnost ne može istovremeno da bude determinisana i iznutra i Bogom. Odnos između ličnosti i Boga nije kauzalan odnos, on se nalazi izvan carstva determinacije. on je unutra carstva slobode. Bog nije objekat za ličnost, on je subjekat kojim se uspostavljaju egzistencijalni odnosi. Ličnost je apsolutno egzistencijalno središte. Ličnost sebe određuje iznutra, izvan svake objektivnosti, i samo određenost iznutra, iz slobode, i jeste ličnost. Sve određeno spolja, sve determinisano, sve zanovano na vlasti objektivnosti nije u čovjeku lično, nego bezlično.
Ličnost je stvaralački čin. Svaka objektivizacija je bez-ličnost, izbačenost čovjeka u detemisnisani svijet. Postojanje ličnosti predstavlja slobodu, tajna slobode je tajna ličnosti. A ova sloboda nije sloboda volje u užem smislu, nije sloboda izbora kaoja predstavlja racionalizaciju. Dostojanstvo čoveka je ličnost u njemu i samo ličnost ima ljudsko dostojanstvo, koje predstavlja oslobođenje od ropstva, oslobođenje od ropskog shvatanja religioznog života i odnosa između čovjeka i Boga…..
Ličnost kao egzistencijalno središte pretpostavlja srce za patnju i radost….. Odustajanje od ličnosti, pristajanje na rastvaranje u svijetu koji ga okružuje, može da umanji čovjekov bol, i čovjek lako na to pristaje. Pristajanje na ropstvo umanjuje bol, nepristajanje uvećava bol. Bol u ljudskom svijetu je rađanje ličnosti, njena borba za svoj lik. Već individualnost u živom svijetu boli, Sloboda rađa patnju….. Ličnost je povezana sa pamćenjem i vjernošću, ona je povezana sa jedinstvom sudbine i jedinstvom biografije. I zbog toga je postojanje ličnosti bolno. …
Personalistička filozofija mora da prizna da duh ne generalizuje nego individualizuje, da ne stvara svet idealnih vrijednosti, vanljudskih i opštih, nego svijet ličnosti s njihovom kvalitativnom sadržinom, da formira ličnost. Trijumf duhovnog načela ne označava potčinjavanje čovjeka univerzumu, nego rasvetljavanje univerzuma u ličnosti. Ako zamislimo da smo obdareni najvišim univerzalnim kvalitetima uma, genija, ljepote, prijatnosti, svjesnosti, ali uz pomjeranje egzistencijalnog središta sa “JA” na univerzalna kvalitativna načela, onda je isto kao kada bi “JA” ovim kvalitetima obdarilo drugo biće, drugog opazilo takvim. Jedinstvo subjekata i biografije isčezava. U tome je laž idealističke filozifije vrednosti i idealnog bića.
Čovek je biće koje sebe prevazilazi, transcendira. Ostvarenje ličnosti u čovjeku je neprestano transcendiranje. Čovjek želi da izađe iz zatvorene subjektivnosti, i to se uvjek zbiva u dvama različitim, čak suprotnim pravcima. Izlazak iz subjektivnosti zbiva se putem objektivizacije. To je put izlaska u društvo s njegovim opšteobavezujućim oblicima, to je put opšte obavezna nauke. Na ovom putu se događa otuđenje ljudske prirode, njeno izbacivanje u svijet objekata, i ličnost sebe ne pronalazi. Drugi put je izlazak iz subjektivnosti preko transcendiranja, prelazak na transsubjektivno, a ne na objetivno. Ovaj put leži u dubini postojanja, na ovom putu se događaju egzistencijalni susreti s Bogom, s drugim čovjekom, s unutrašnjim postojanjem svijeta. To nije put objektivnih kontakata, nego egzistencijalnih dodira. Ličnost u potpunosti sebe realizuje samo na ovom putu.
To je neobično važno shvatiti, radi poimanja odnosa između ličnosti i nadličnih vrijednosti. …. Odnos ličnosti prema nadličnim vrijednostima može se događati i u carstvu objektivizacije i tada se lako rađa čovjekovo ropstvo, ili u egzistencijalnom carstvu, u transcendiranju, i tada se rađa život u slobodi. Objektivizacija nikada nije transcediranje, jer se tada čovjek nalazi u vlasti determinizacije, u carstvu bezličnosti. Kod transcendiranja čovjek je u carstvu slobode, a njegov susret s onim što ga prevazilazi nosi lični karakter, a nadlično ne guši ličnost. I tu je osnovna razlika. Za ličnost je karakteristično da ona ne može da bude nezavisna i samodovoljna, za njeno postojanje neophodno je drugo, više, jednako ili niže, jer bez toga nije moguće saznanje različitosti. Odnos ličnosti prema drugome, najvišem, ne označava odnos dijela prema cjelini. Ličnost ostaje cjelovita, niušta ne ulazi, čak ni u njenim odnosima prema najvišem drugom. ”
Odlomak iz knjige Nikolaja Berđajeva “O ČOVJEKOVOM ROPSTVU I SLOBODI”
YOU MAY ALSO LIKE...
Borhes i bog
5 MAJ, 2015
KOMENTARIŠI